Maid mearkkaša váidit?
Go váidá ášši politiijaide, de mearkkaša dat ahte muitala politiijii maid lea vásihan. Váidima vuođul árvvoštallá politiija ahte lea go dáhpáhuvvan mihkkege mii lea rihkolaš ja galget go čađahit dutkama.
Juohkehaš sáhttá váidit cielaheami, leaš dál ieš dat vásihan dehe oaidnán/gullan dan. Oppalaš cealkámušat sápmelaččaid birra álbmogin sáhttá maid leat sámecielaheapmi. Dat ii dárbbaš leat oaivvilduvvon dihto olbmui dahje olmmošbirrasii.
Politiijat sáhttet ieža váidit sámecielaheami jus ožžot dieđuid dan birra.
Manin váidit?
Vašširihkolašvuohta lea lobiheapme. Dat lea billisteaddji sihke ovttaskas olbmui gii dan vásiha ja servodahkii. Go váidá sámecielaheami, de váldá váttisvuođa duođas, ja lea dehálaš vuosttaldit dan. Váidin sáhttá mielddisbuktit ahte son gii lea cielahan šaddá váldit ovddasvástádusa. Dat sáhttá maiddái buktit eanet máhtu sámecielaheami viidodaga birra.
Movt váidit?
Jus áiggut váidit sámecielaheami, de fertet boahtit fysalaččat politiija lusa. Don gávnnat bajilgova lagamus politiijastašuvnnas politiija neahttasiidduin.It dárbbaš leat okto, sáhtát váldit mielde olbmo geasa luohtát. Váldde mielddát jus dus leat duođaštusat (nugo govat, video, jietnabáddemat, doavttircealkámuš dahje vihtaniid oktavuođadieđut).
Muital politiijaide ahte don boađát váidit vašširihkkosa. Don šattat addit dieđuid iežat birra, ovdal go mii bivdit du muitalit dárkileappot maid háliidat váidit.
Go leat muitalan mii lea dáhpáhuvvan, de bohtet politiijat jearrat gažaldagaid sihkkarastin dihte ahte leat ipmirdan riekta.
Politiijat čállet raportta das maid don čilget. Váidin ii leat loahpahuvvon ovdalgo leat lohkan raportta, buktán lasáhusaid ja divvumiid ja loahpas vel vuolláičállán.
Jus oainnát ahte soames šaddá gillát ráŋggáštahtti dagu dahje leat fuolas dasa ahte sáhttá dáhpáhuvvat juoga ráŋggáštahtti dahkku, de sáhtát maid cavgilit politiijaide. Politiijaide cavgilit ii leat seamma go váidit láhkarihkkuma. Lea vejolaš sáddet cavgileami politiijaid interneahttasiidui, ja dan sáhttá dahkat anonyman.
It sáhte vuordit politiijain vástádusa cavgileamis maid leat sádden sisa. Jus guođát oktavuođadieđuid, de soaitá politiija váldit oktavuođa dus oažžut eanet dieđuid ášši birra.
Maid sáhtát vuordit politiijas?
Politiijas galgá leat buorre gelbbolašvuohta ja máhttu máŋggabealatvuođa birra, galgá leat rabas ja searvvaheaddji, galgá gulahallat vuoiggalaččat ja gudnečájehemiin, ja galgá hukset buriid gaskavuođaid buot ássiidjoavkkuiguin.
Vurdojuvvo ahte politiijabargit dovdet dakkár miellaguottuid mat ovddidit riektesihkarvuođa ja oadjebasvuođa. Politiija galgá váldit vuhtii buohkaid dásseárvosaččat, rehálaččat ja árvvusatnimiin.
Mii dáhpáhuvvá maŋŋil váidima?
Go váidda lea boahtán, de árvvoštallá politiija ahte galgágo ášši dutkojuvvot. Politiijat geahččalit dutkamis čuvget ášši nu bures go vejolaš (mii lea dáhpáhuvvan) ja iskat makkár duođaštusat gávdnojit.
Go politiija lea dutkan ášši gárvvisin, de ášši manná áššáskuhttineiseváldái, mii mearrida galgá go ášši loahpahuvvot vai galgá go dahkkot áššáskuhttinmearrádus (áššáskuhttinheaitaga, sáhkkocelkosa dahje áššáskuhttinmearrádusa hámis).
Viktig: Om en sak blir henlagt betyr ikke det at politi eller påtalemyndighet ikke tror på den som anmelder, eller mener at det ikke har skjedd noe straffbart. Strenge beviskrav kan gjøre at en sak blir henlagt.
Husk: Det er strenge krav til rettssikkerheten for å unngå at personer blir ilagt reaksjoner på et mangelfullt eller feilaktig grunnlag.
Váidit politiija
Jus oaivvildat politiija lea dahkan boastut, de sáhtát váidit politiija.
Sáhttá omd. sáhka das ahte don oaivvildat politiija lea:
- láhtten hejot
- rihkkon lága bálvalusas
- dahkan boasttuvuođaid ráŋggáštusášši dutkamis
Váidagat leat dehálaččat vai sáhttá njulget boasttuvuođaid mat leat dahkkon ja vai sáhttá oahppat ja rievdadit politiija práksisa.
Eambbo dieđut váiddaortnegiid birra ja movt don váiddát politiija